افول بندرلنگه ، شکوفایی دوبی

انهدام اللنجه ، إعمار الدوبى

شخصى می گفت که کتابى را در دوبى به این عنوان دیده است،اگر چه به نظرم این چنین کتابى وجود ندارد ولى نام این کتاب خیالى تا اندازه اى مقرون به صحت است.

در ابتداى قرن بیستم میلادى،جان گوردون لوریمر در کتابش  Gazetteer of Persian gulf راهنماى خلیج فارس،نوشته است که به خاطر سخت گیرى گمرک لنگه و بالا بردن تعرفه صادرات و واردات کالا،تجار لنگه نمایندگى هایى در دوبى تأسیس کرده اند و دلیل آنرا ارزانتر تمام شدن قیمت کالاها در دوبى مى دانند که حدود ده درصد ارزانتر از لنگه در مى آید.

وى پیش بینى کرده است اگر وضع بدین منوال پیش برود، بندر دوبى جاى بندر لنگه را به عنوان مرکز ترانزیت کالاها در خلیج فارس بگیرد و لنگه به یک بندر محلى افول کند که بدبختانه پیش بینى اش درست در آمد.

من خودم مى گویم که این پیشگویى لوریمر درست از آب درآمد ولى نتوانست این پیشگویى را بکند که به مرور زمان دوبى نه تنها جاى لنگه را گرفت بلکه از نظر تجارى و مالى جاى کشور ایران را نیز گرفت.

از اولین دهه قرن بیستم میلادى تجار بزرگ لنگه از شیخ مکتوم بن حشر حاکم دوبى تقاضاى تخصیص زمین براى ساخت تجارتخانه و منزل کرده اند که مى توان از فرزندان حاج عبدالله عباس و حاجى محمد عقیل عرشى(فاروق) از تاجران مشهور بستکى لنگه نام برد که سندش موجود است.

از اواخر قرن نوزدهم میلادى خطوط کشتیرانى هند بریتانیا،به بنادر خلیج فارس سفر مى کرده اند که شام مسقط،بندرعباس،لنگه،بوشهر، بحرین و بصره بوده است و تنها پس از مهاجرت تجار بندرلنگه به دوبى  بوده است که در اوایل قرن بیستم میلادى و بنا به درخواست تجار لنگه اى مقیم دوبى،خط کشتیرانى هند بریتانیا، دوبى را نیز در لیست سفرهایش به بنادر خلیج فارس گنجانیده است.

از اوایل قرن گذشته میلادى،فلاکت اقتصادى بندر لنگه آغاز شد که ضربه هاى مدام اقتصادى و سیاسى نفسش را گرفت.ابتدا رژیم حقوق گمرکى جدید، سپس جنگ جهانى اول که بر اقتصاد تمام جهان اثر گذاشت،بعد از آن حکومت رضا شاه در ایران و اعمال حاکمیت مقتدر تر بر تمام ایران و دخالت دولت در تمام أمور سیاسی و اقتصادى ،که همراه با سربازگیرى و کشف حجاب بود و سپس تولید مروارید مصنوعى در ژاپن ، شرایطی بودند که دست به دست هم دادند و موجب نابودى اقتصادى لنگه و پیشرفت و آبادى دوبى شدند. در درازاى سى سال از ١٢٩٠ شمسى تا ١٣٢٠، طومار شکوفایى لنگه پیچیده شد و به جایش نکبت و بدبختى جایگزین شد و تجارش در تمام خلیج فارس پراکنده شدند.

بیشترین بندرى که از این وضعیت ، سود برد دوبى بود که دلیلش هم نزدیکى آن به لنگه و هم درایت اقتصادى شیوخ حاکم آن بود. با اعمال تعرفه چهار درصد بر تمام کالاهاى وارداتى و معافیت گمرکى تمام کالاهاى صادراتى ، دوبى توانست خودش را مرکز ترانزیت کالا در خلیج فارس کند و تمام تجار بزرگ منطقه بندرلنگه را جلب کند.

به یقین مى توان گفت که پایه گذارى تجارت خارجى دوبى ، به دست تجار لنگه انجام گرفته است،اگر چه این تاجر ها به نامهاى مختلف  محل اصلیتشان مشهور بوده و هستند،مانند بستکى،اوزى،گله دارى ،کرمستجى ،خنجى و غیره، ولى پایه اصلى تجارتشان لنگه بوده است و از این بندر به دوبى مهاجرت کرده اند.

نمى دانم آیا نوادگان تجار لنگه اى دوبى تصویرى از لنگه در پس ذهنشان دارند یا اصلاً لنگه را نمى شناسند و نمى دانند که لنگه چیست و یا کیست و چه محلى از اعراب دارد.

آن قصر که بر چرخ همى زد پهلو

بر درگه او شهان نهادندى رو

دیدیم که بر کنگره اش فاخته اى بنشسته

همى گفت،کو کو،کو کو

توجه : تصاویر ارسال شده توسط نویسنده محترم ، از پیج اینستاگرام لنگه پورت دریافت شده است .

نگارنده: ابراهیم محمودیان( فرزند حاج عبدالله ) ، اهل اوز، ساکن تهران و بندرلنگه