سعید هنری ( خرافه گرایی و گمان بد و آسیب به اعتماد مردم )

( سعید هنری ) خرافه‌گرایی و گمان بد و آسیب‌ به اعتماد مردم‌

اعتقاد به باورهای خرافی از دیرباز با انسان‌ همراه‌ بوده‌ و از علت‌های مهم‌ آن‌ نادانی و جهل و عدم‌ اشراف و آگاهی از علت‌ها و یا دلایل اتفاقات پیرامون زندگی بشر است‌. تمسک و استفاده از باورهای خرافی؛ گاهی برای پاسخ به مجهولات ذهنی و یا به عنوان‌ راهکارهایی در مواجهه‌ با مشکلات‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گرفته است‌.

به دلیل فراوانی و تنوع این باورها و اعتقادات در اقصی نقاط جهان‌؛ ورود و پژوهش و واکاوی تک تک آن‌ها کاری‌ بس دشوار است از این جهت‌ در این نوشتار تنها به بررسی یک نمونه از این گونه‌ باورها و آثار و پیامدهای آن‌ بر هم‌گرایی و اعتماد بین مردم می‌پردازیم.

قرار دادن تکه‌ بزرگی از نمک بومی‌ در حیاط منازل مسکونی و در بهترین زاویه دید از جمله‌ یک باور خرافی و شایع در شهرستان‌ اوز است‌ این کار به عنوان‌ یک روش دفاعی در مقابل‌ چشم‌ زخم‌ افرادی است که به خانه‌ ها وارد می‌شوند و فرقی ندارد که این فرد از اعضای درجه‌ یک و یا فامیل دور و یا همسایه و دوستان‌ و یا یک فرد غریبه و مهمان باشد .
امروز با پیشرفت و تغییرات‌ در شکل‌ و بسته‌ بندی‌ محصولات و استفاده‌ حداکثری فعالین تجاری از اطلاعات بومی‌ و تقاضاهای بازار این کالاهای دافع چشم زخم‌ هم دست‌ خوش تغییراتی در شکل و اندازه و تنوع و بسته‌ بندیجدید شده‌ و در اختیار مشتری قرار می‌گیرد.
مانند بسته بندی شیک محتوی اسپند و یا آویزهای جذاب سنگی و یا پلاستیکی بابا قوری یا بابا غوری( نمادی از چشم) و یا نمکهای آویز و تزئین شده خارجی و یا ترکیبی از اسپند و نمک از تولیدات داخلی و صنایع دستی که در بازار موجود است.

بستر و نگاه‌ شکاکانه و بدبینانه نسبت‌ به دیگران از جمله علت‌های مهم چنین باورهایی است به صورتی که با هر اتفاق غیر منتظره و حادثه ای که بر خلاف میل و سلیقه و یا دیدگاه و عقاید آن‌ها بوده و یا منجر به ضرر مادی و جسمی این افراد گردد آن‌ را به چشم زخم‌ مرتبط می‌دانند و فرقی ندارد که علت وقوع حوادث معلوم‌ باشد و یا اینکه بعد از مدتی آشکار شود و یا به مرور زمان‌ دلایل عقلانی و قابل‌ اثباتی در دسترس‌ قرار گیرد.در هر صورت‌ آن‌ را به نگاه‌ و قدرت چشم یک فرد حسود که ناشی از نیت آن‌ فرد است‌ مرتبط می‌دانند به عنوان‌ نمونه در یک تصادف؛ به بی‌احتیاطی و عدم‌ توجه‌ به قوانین رانندگی که دلیل‌ اصلی و تخصصی و علمی است‌ بی‌توجهی کرده‌ و علت این حادثه‌ را هم‌ متوجه انحراف ذهن‌ راننده‌ توسط قدرت‌ چشم فرد حسود عنوان‌ می‌کنند. یا اینکه خشک‌ شدن درخت‌ مرکبات را با ورود یک فرد و تعریف و تمجید( از سرسبزی و یا میوه های آن‌) را به چشم‌ زدن فرد حسود ارتباط می‌دهند یعنی بدون‌ اینکه آزمایش علمی و تخصصی از مواد معدنی‌ و ترکیبات لازم و ضروری آب و خاک‌ و یا تغییرات‌ دما و هوا و یا انواع بیماری و آفت‌ها و یا سن درختان و سایر عوامل‌ علمی داشته باشند به راحت ترین قضاوت‌ دم دستی و غیر عقلانی متوسل شده که ناشی از همان پس زمینه نگاه‌ و دیدگاه و نیت عدم‌ اعتماد و بدگمانی افراطی به عموم‌ مردم ریشه دارد . این رفتار بیمار گونه‌ چنان‌ است‌ که اگر مورد تعریف و تمجید قرار بگیرند و یا دست‌آوردها و یا داشته های آنان مورد بی‌توجهی واقع شود در هر دو حالت آن را ناشی از حسادت اطرافیان می‌دانند.

به عبارتی به غیر از خودشان همه مردم‌ و یا اکثر آنان‌ حسود و به او رشک می‌برند مگر اینکه خلاف آن‌ ثابت‌ شود.

در چنین بستر و دیدگاه عدم‌ اعتماد و اطمینان و بدبینی از روش مکملی به نام پنهان کاری هم‌ بهره‌ می‌جویند ، مانند رفتار صاحب مال و ثروتی که در سایه عدم‌ امنیت از دزدان ناپیدا ؛؛ که در کمینگاه مخفی شده اند تا در فرصت‌ مناسب‌ به او دستبرد بزنند.از این جهت‌ در اکثر مواقع تمامی داشته های(مادی و معنوی )خود را پنهان‌ از نگاه‌ دیگران قرار می‌دهند و البته‌ در دایره بسیار بسته و کوچکی از به اصطلاح دوستان‌ و یا فامیل درجه‌ یک که محرم اسرار خود می‌دانند رفت و آمد خانوادگی خود را تنظیم و محدود می‌نمایند .این محدودیت متوجه کل خانواده‌ بوده‌ و کودکان‌ هم در معرض این اجبار و آسیب‌ قرار می‌گیرند.

همانطور که در سطور بالا شرح داده‌ شد آسیب‌ به اعتماد فی‌مابین افراد مانع و سدی بزرگ در هم گرایی و مشارکت‌ و تلطیف روابط اجتماعی و یا خانوادگی و گسترش‌ دوستی ها و عشق و محبت‌ در جامعه‌ است.اگر چنین پدیده‌ و دیدگاه و رفتار مخربی عمومیت و شیوع یابد زنجیره ارزشمند روابط مهم‌ و پرارزش اجتماعی که یکی از علت‌های مهم‌ اتحاد و همکاری و پیشرفت یک جامعه است‌ را به سوی نابودی هدایت می‌کند.
از طرفی تکنولوژی و پیشرفت صنعتی و فضای مجازی در جهان‌ امروز با تمامی مزایای آن‌ ؛؛ رفت و آمدهای خانوادگی و برخوردهای چهره‌ به چهره و زنجیره های ارتباطی و پیوندها و دلبستگی های خانوادگی را دست‌ خوش تغییرات کرده‌ است از جمله‌ آثار زیان‌بار آن‌ افزایش بیماری‌های روحی و روانی و بی‌تفاوتی و روزمرگی ها و کاهش شور و نشاط جامعه‌ است‌. از این جهت‌ لازم است از هر گونه‌ رفتار و عملکردی که بر ساختارهای مثبت‌ اجتماعی تاثیر منفی‌ می‌گذارد پرهیز شود.
بنابراین باورهای خرافی و کج رفتارها و آداب و اعتقادات غیر عقلانی مانند اینکه دیگران را حسود و یا به صورت عامیانه چشم شور خطاب‌ کردن در دایره مخرب گمان بد و انگ اجتماعی و تهمت و بهتان زدن‌ به همدیگر قرار گرفته و در کنار سایر عوامل‌ و دلایل پنهان‌ و آشکار و در کوتاه مدت‌ و درازمدت اعتماد و دوستی و روابط خانوادگی و اجتماعی جامعه‌ را مورد تهدید قرار می‌دهد. 

نگارنده : سعید هنری ( فعال میراث فرهنگی ) 

بارگذاری مطلب : عرفان براهیمی ( معاون فنی پایگاه خبری موزه اوز )