روایاتی تاریخی در مورد اوز، به قلم‌ سعید محمودیان

سعید محمودیان

سردبیر و صاحب‌امتیاز موزه‌مردم‌شناسی شهرستان اوز جناب آقای بازرگانی، آقای ابراهیم محمودیان زنده‌یادی از عموزاده‌اش دبیر ممتاز دبیرستان‌های بندرلنگه و اوز که به لقای حق پیوستند، نوشته بودند که در تکمیل و ستایش آن لازم است نکات مهمی که از قلم افتاده است تذکر داده شود تا فراموشی پیش نیاید.

مرحوم نسل هفتم رئیس محمودابن‌احمد بود که زیر فرمان میرمحمدرضی کلانتر اوز در سال ۱۲۵۷ هجری‌ قمری در جنگ علیه آغامحمدخان محلاتی رهبر اسماعیلیه در جنوب فارس، شمال شرق لارستان شجاعانه جنگید تا فیروزمیرزا بتواند آقامحمدخان محلاتی را شکست داده، او را از راه بم به شبه‌قاره(هند) فراری دهد.

با مراجعه به کتاب‌های باستانی پاریزی استاد فرهیخته تاریخ دانشگاه تهران، پیغمبردزدان ۱۳۶۴، آفتابه زرین فرشتگان ۱۳۷۷ و فرهنگ فارسی دکتر محمد معین جلد پنجم می‌توان استنباط کرد که در سال ۱۲۵۱ آقاخان محلاتی به کرمان آمد و یک‌سال بعد طغیان کرد و در سال ۱۲۵۴ به‌دست فیروزمیرزا پسر عباس‌میرزا دستگیر شد و به تهران فرستاده شد ولی در اواخر ۱۲۵۵ توانست به عذر سفر عتبات از تهران خارج شود و رو به کرمان نماید و به دستیاری میرزا‌احمد اصفهانی و داشتن سفارش‌نامه‌ای از امام‌جمعه در کرمان پذیرفته شود. آقاخان با داشتن ۵۰۰ اسب و چهارهزار سپاهی از یزد گذشت و با کمک عطااللهی‌های شهر بابک به کرمان وارد شد و با سپاهی که از نفوذ امام‌جمعه به دست آورده بود به این شهر و آن شهر تاخت تا در جنوب فارس مواجه با قشون میرزافیروز شد که با عمده مبارزین آن لارستانی‌ها بودند و توانستند قشون آقامحمدخان را در سال ۱۲۵۷شکست داده آن‌ها را به هندوستان فراری دهند.

در آن سال فرهادمیرزا ابن عباس میرزا حکمران فارس بود و در غیاب برادرش محمدشاه، نایب‌السلطنه می‌شد. فرهادمیرزا معتمدالدوله به خواهش برادرش فیروزمیرزا بهاءالدوله و رضایت برادرشان محمدشاه سومین شاه قاجار، محمود را به خاطر دلیری و رشادتش در جنگ به لقب رئیسی مفتخر می‌کند و اجازه می‌دهد که فرزندان وی نسل بعد از نسل کلمه رئیس در جلو اسم خود بیاورند و من‌باب مثال مرحوم مهندس اسحق محمودیان که در مقام مدیرکل سازمان عمران هرمزگان، ایلام و فارس خدمت نمودند حتی در شناسنامه خود کلمه رئیس در جلو اسم خود دارند.

اسحق محمودیان

همانطور که می‌دانیم یکی دیگر از اوزی‌های مرحوم ملاعبدالرحمن ملامحمد ملا‌شعیب از طرف قوام‌الملک لقب مصباح‌دیوان دریافت کردند و در مقام فرماندار بندرلنگه و بندرعباس خدمت کردند. در سال‌هایی که قدرت انگلیس در جنوب از دولت قاجاریه بیشتر بود کنسول انگلیس مصباح‌دیوان با تزویر به ناهاری در کشتی گری‌مکنزی دعوت نمود و او را به بمبئی برد و در زندان پونه زندانی کرد.

ا

ملاعبدالرحمن ملامحمد ملا‌شعیب ملقب به مصباح‌الدیوان اوزی

استاد رئیس‌محمد زرنگار طی مقالات زیادی یادآوری می‌کند که کنسول انگلیس در بندرلنگه یکی از عموزادگان پدربزرگمان مرحوم حاجی رئیس‌عبدالله که فعال سیاسی ضد انگلیس بود به بمبئی تبعید نمود و یکی دیگر از اوزی‌ها که اسم کاملش در خاطرش نبود و خود را به دیوانگی زده بود و بر روی در و دیوار خانه‌های بندرلنگه شعار وطن‌دوستی بر ضد انگلیس می‌نوشت بازداشت نمود و وقتی به کنسولگری آوردند به کنسول گفت شاهدین که در و دیوار باشند بیاورید که اگر گناهکارم مرا زندانی نمائید.

کسانی که سن آنها از ۶۰ سال به‌بالا باشد ممکن است از پدر و مادر خود شنیده باشند که این محمدصدیق وقتی به اوز می‌آمد به خانه‌ها می‌رفت و برای مردم تاویت دعا می‌نوشت تا آن‌ها به بازوی خود ببندند.

محمد صدیق 

مرحوم رئیس‌محمد که روزنامه‌نگار و ادیبی بزرگوار و همسرش بدری که اولین زن ستون‌نویس ایران در مقالات متعدد خود از بی‌قدرتی دولت ایران در جلوگیری از دزدیدن فرماندار یک بندر بزرگ کشور و تبعید یک تاجر میهن‌دوست گله می‌کردند و به من یادآور می‌شد که کمک اوزی‌ها و پول پدربزرگمان حاجی رئیس محمدرفیع بود که مصباح‌دیوان را از زندان فراری داد تا به ایران برگردد و همان‌طور که می‌دانیم سال‌ها بعد به سال ۱۳۳۶ هجری قمری به فرمان قوام‌الملک، کلانتر اوز شدند. وقتی در دهه ۱۳۱۰ به فرمان رضاشاه اسم فامیل مرسوم گردید کل این خاندان اسم زرنگار برای خود انتخاب کردند چون شغل رئیس محمود، زرگری بود. فقط پدربزرگمان حاجی رئیس‌محمد‌رفیع که در بمبئی بودند در کنسولگری ایران اسم محمودیان برگزید.

اگر شجره‌نامه فامیل ما که کامل آن مرحوم رئیس عبدالله تهیه کرده‌اند نظر بیفکنیم معلوم می‌شود و جای اغراق نیست که این فامیل، دارای بیشتری از هر فامیل ایران افراد تحصیلات بالا می‌باشد مثلاً در رشته علوم پزشکی از دکتر شریف زرنگار فارغ‌التحصیل سال ۱۹۳۴ دانشکده پزشکی بمبئی تا دکتر مریم محمودیان فارغ‌التحصیل دانشکده پزشکی داکوتای جنوبی ۲۰۰۱ و اخذ MPH از دانشگاه اُکلید ژنو سال ۲۰۲۳ مجموعاً ۱۵ اوزی از اخلاف رئیس محمود مدرک دکترا از دانشگاه‌های علوم پزشکی بمبئی، کراچی، اروپا و ایران به دست آورده‌اند.

از خدا جوئیم توفیق ادب

( سعید محمودیان، پزشک ‌اوزی مقیم آمریکا)