شنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۲

کوزَکای بَراتی از نخستین سازه های دست بشر هنر سفالگری است

 

 

کوزَکای بَراتی

koozakay   baraati

 

از نخستین سازه های دست بشر هنر سفالگری است . مرغوبیت و خاصیت چسبندگی و شکل گیری گل رس ، باعث شده است که ظرف های گوناگونی با نقش و نگار های بسیار زیبایی ساخته شود .

تا چشمان هر بیننده زیبا پسندی را بخود خیره کند . سفالگری هنر دست هنرمندانی ست که همزاد با جسم خاکی خود، نقش های ماهرانه ای را در پیچ و تاب دستان هنرمندانه خود همراه با  چرخش چرخ های سفاگیری با طرحی از سرشت زیبای درونی خود قالبی از عشق وجود بر پیکره ی گلی خام، نقشی از هنر زده تا پس از پختن در کوره ها ، زینت بخش هر خانه ای باشد .

 

 

 

 

در اوز در سالهای خیلی دور  آن سالهایی که  «لرد دره » رونق اقتصادی شهرم بود. شخصی به نام عبدالله باقری لاری به همراه برادرش از شهر لار به اوز آمدند . آنها با کمک هم مغازه کوچک کوزه گری در محله ( لَرد دَره ) جهت ساخت ظروف سفالی و کوزه هایی درابعاد مختلف  باز کرده و مشغول کار شدند .

کوچکترین کوزه دست ساز آنها ، کوزکای براتی نام داشت که وجه تسمیه این نام به خاطر کاربرد و استفاده آن درماه “برات” بود که به همین نام هم ماندگار شد .

 

بنا بر اعتقادات مردم اوز ، از اول تا نیمه شعبان را ( بَرات ) می نامند .

آنها معتقد بودند ، سرنوشت هر فرد در شب بَرات ، نوشته می شود . و یا اسامی افرادی که در طول سال قراره از دنیا بروند به دست فرشته مرگ سپرده می شود .

این اعتقادات در حد یک باور عامیانه قدیمی می باشد که جنبه دینی یا مذهبی نداشته و روایت یا احادیثی در این زمینه وجود ندارد .

 بر همین مبنا خیر و خیرات فراوانی از اول ماه تا نیمه شعبان هم  برای خود و هم برای آرامش خفتگان در خاک انجام می دادند .

 

اما خیرات در اوز و سایر منطقه جدای از این باورها  فلسفه دیگری هم وجود دارد ، اینکه هم برای خود و هم مردگان در خاک حرمت قائل شده و طبق احادیث و اعتقادات مذهبی خود  در دادن خیرات و صدقات  همیشه گوی و سبقت را در این کار از همدیگر ربوده اند.

معمولاً در شب بَرات ،  انواع و اقسام خوراکی ها  شامل ؛ نانهای محلی ، گپک و حلوا ، گوشت  و…. به خانه اقوام ، همسایه ها ، مستمندان و قسمتی هم به مساجد شهر برده تا بین نماز گزاران تقسیم گردد . آنان معتقد هستند ، خفتگان در خاک چشم انتظار خیراتی از دنیای زندگان هستند تا برای آنها فرستاده شود .

کوزَکای بَراتی مختص کودکان خفته در خاک بود . یعنی خانواده هایی که کودکان آنها در زمان فوت فقط از شیر و شربت تغذیه می شده اند ، شربت را مختص به خیرات نوزادان می دانستند. که آن هم غروب روز چهاردهم ماه شعبان مادر خانواده شربت طارونه یا گلاب را آماده کرده و در کوزَکای براتی که از قبل شسته شده بود ، ریخته و به کودکان همسایه و یا بچه هایی که در حال عبور از کوچه بودند می دادند . تا ذهن به غم نشسته مادر با خیراتی از جنس  شربتی خنک دل فرزند خفته در خاکش را با مهر مادری پیوند دهد و فرزند نیز ، سهمی از دنیای زندگان داشته باشد.

 کودکان خوشحال از دریافت کوزکای پر از شربت براتی ، فارغ از چشمان به اشک نشسته مادر داغدار ، آن را با لذت بر لب گذاشته و شیرینی و خنکی شربت را با جان ودل مزه مزه کرده و به سینه می کشیدند و  با دعای خیر مادر داغدیده که برای آنها عمری طولانی و باعزت از خداوند می خواست ، شادی کنان از آنجا دور می شدند . 

در آن زمان برای ساخت ظروف سفالی ، که خاک مصرفی آن از خاک رس بود .از مکانی به نام تمب فروزه (تنب فیروزه ) که در آن زمان بیرون از شهر اوز بود آورده و استفاده می کردند

یکی دیگر از رسومات این ماه در گذشته این بود که اگر شخصی از اعضای خانواده در یک سال گذشته از دست داده و فوت شده بودند. در ۱۵ روز برات یعنی  ( از اول تا پانزده شعبان ) از رفتن به عروسی و مجالس شادی خودداری می کردند . نه فقط اعضای خانواده بلکه اقوام درجه یک نیز به احترام آن خانواده به چنین مجالسی نمی رفتند و با گفتن

 « برات اول » فلانی است خود را نسبت به رفتن به آن مجالس بی رغبت نشان می دادند.

گذاشتن حنا.. رفتن به آرایشگاه و گردش.،.. نیز شامل این برنامه ها می شد که در آن ۱۵ روز بخاطر حرمت گذاشتن به خانواده متوفی رعایت می شد. که امروزه این رسومات تا حدودی منسوخ شده است.

اما خیرات همچنان ادامه دارد. هم برای خفتگان در خاک و هم برای زندگان . طبق اعتقادات مردم خوب شهرم که انسان تا وقتی زنده است باید با  دست خود خیرات و توشه سفر آخرت خود را آماده  کند ، کار خود را با مثالی این چنینی که خیرات بعد از مرگ همچون چراغ پشت سر می ماند که زیاد نوری به جلوی پای انسان نمی تاباند، دیگران را تشویق به دادن صدقات و خیرات کرده و برای ادای این فریضه دینی گوی و سبقت را از هم ربوده و  هوای دل نیازمندان و مستمندان شهر را همچنان داشته و خواهند داشت .

 و اما کوزکای براتی برای نوزادان خفته در خاک، هنوز هم در دستان کودکان شاد امروز در ماه برات و شیرینی شربتی خنک و گوارای آن روزهای کودکی را برایم تداعی می کند. که با خوشحالی کوزکای براتی را تا ماهها در نزد خود نگه داشته و همچون جان شیرین از آن مراقبت می کردیم ، گه گاهی  نیز با شربتهای دست مادر پر شده و باز مزه کنان خنکای دلهای کودکی مان می شد که لذت شیرینی آن را برایمان ماندگار می کرد  . در آن روزها ، فارغ از  قلبهای به غم نشسته مادرانی بودیم که بعدها مفهوم دعای خیر ( پیر ببش بچم ) را درک کردیم . او چه دعای زیبایی داشت برای ما بچه ها ، دعایی از ته دل دردمند خود ، دعایی به بلندای عمرمان  و من همان دعای دیروز  را برای بچه های امروز، از خداوند طلب می کنم ،  دعای رسیدن به پیری همراه با سلامتی و عاقبت بخیری برای تمام فرزندان شهرم و سرزمینم  و می گویمشان الهی که  « به کمال پیری برسی، بچیای خشوم»

با تشکر

 

 

 

 

نگارنده: فاطمه رضایی

عضو هیئت امنای موزه مردم شناسی اوز

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان پارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

One Response to “کوزَکای بَراتی از نخستین سازه های دست بشر هنر سفالگری است”

  1. ناشناس گفت:

    خانم رضایی حرف دل خیلیهارا میزند ویاد اور خاطرات کودکی میشودازایشان تشکر میکنم که رسم ورسومات شهرمان را برای انهایی که نمی دانند به رشته تحریر در می اورد درود بر بانویخوش نویس ما

آخرین نظرات
  • با سپاس فراوان از شما سرکار خانم سیلوانا سلمانپور...
    در مطلب: اهدای لوح تقدیر و تندیس افتخار از طرف کمیته ملی موزه های ایران به موزه مردم شناسی اوز در روز جهانی موزه
  • از شورای شهر میخواهیم که روشن شود که بابت مجوز مرکز معاینه خودرو در شهرستان. اوز که خانم صالحی میگویند. پیگیری. کرده اند. به کجا. رسیده است...
    مرکز معاینه خودرو. به کجا رسید در مطلب: آیا وعده فرماندار و شهردار و شورای شهر اوز تحقق می‌یابد؟
  • سپاس از فرماندار بزرگوار عزیز و شورای شهر اوز وشهردار بزرگوار ومسولین دلسوز اوز انشاالله که موفق پیروز سلامت باشین...
    شهروند دلسوز اوز در مطلب: آیا وعده فرماندار و شهردار و شورای شهر اوز تحقق می‌یابد؟
  • افتخار آفرینی مکرر جنابعالی و یاران همراهتان قابل تقدیر و تحسین است . سرشار از شور و شادی با شادباشی صمیمانه به شما و تمام همشهریان ارجمندی که پشتیبان همیشگی فعالان فرهنگ...
    سیلوانا سلمانپور در مطلب: اهدای لوح تقدیر و تندیس افتخار از طرف کمیته ملی موزه های ایران به موزه مردم شناسی اوز در روز جهانی موزه
  • با تشکر از آقای رشیدی با توجه به سابقه زیاد هلال احمر. در اوز. از کارهای زیر ساختی مانند سالن های امداد وانبار و وسایل نقلیه جدید صحبتی به میان نیامده است انتظار است که ه...
    خدمت جناب رشیدی در مطلب: چکیده ای از فعالیت های جمعیت هلال احمر شهرستان اوز در سال ۱۴۰۱
  • انا الله و انا الیه راجعون...
    در مطلب: حاج رئیس عبدالرحمن احمدیان، بزرگ اوزی های دبی به حق پیوست
  • ای زنده باد خانم فاطمه گل حقیقت بانوی اول فرهنگی استان فارس از فیشور عزیزمان...
    تیره رنگین رکمان در مطلب: شهرداری و کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اوز به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی برگزار می کند.
  • ایا روزیهم هست که وقتی گوشی ها باز کنیم ببینیم نوشته اند امروز اداره ای یا پلیس به اضافه دهی یا اداراه محیط زیستی در اوز مستقر شده است...
    در مطلب: روز شورا مبارک باد، برگزاری روز شورا بدون حضور اصحاب رسانه
  • درود بر مردمان همیشه در صحنه...
    در مطلب: بازدید دو تن از معاونین وزیر میراث فرهنگی و مدیر کل میراث فرهنگی فارس و هیئت همراه از موزه های شهر اوز
  • عالی چیزی نمیشه گفت جز اینکه ما شا الله بر خانم فاطمه گل حقیقت...
    کسبه فیشور در مطلب: دکتر فروغ هاشمی در لیست مدیران فعال ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت